U okviru dvogodišnjeg projekta „SRPSKO SLIKARSTVO XX VEKA – izbor iz privatih kolekcija“ 27. decembra 2019. godine u galerijama Doma Vojske u Beogradu otvorena je izložba „Savremeno srpsko slikarstvo – druga polovina XX veka“, u organizaciji Fondacije plavo, a uz podršku Ministarstva kulture RS, Sekretarijata grada Beograda i Dunav osiguranja, generalnog sponzora. Prostor galerije Doma vojske odabran je jer jedino on, pored muzejskih, može da podrži kapacitet izložbe ovakvog tipa. Ceo projekat, zajedno sa prvim delom koji je realizovan prošle godine u isto vreme, prati antologijsko izdanje knjige „SRPSKO SLIKARSTVO XX VEKA- izbor iz privatnih kolekcija“, u izdanju Fondacije Plavo, javnosti poznata po zapaženim izložbama u toku višegodišnjeg rada.
Jedna od specifičnosti ovog dvogodišnjeg projekta jeste činjenica da se radi o slikama iz privatnih zbirki. One su važan deo nosioca i čuvara kulturnog nasleđa posebno ako se ima u vidu stradanje institucija, samim tim i umetničke građe tokom burnih prethodnih godina. Sa druge strane, upravo veliki deo institucionalnih zbirki potiče upravo iz zaostavštine privatnih lica. Ovome bi trebalo dodati činjenicu da je veliki deo umetničkih radova iz pojedinih privatnih zbirki retko dostupan javnosti. Sve zajedno doprinosi demokratizaciji umetnosti i kulturnog nasleđa.
Izložbu čine postavka u velikoj i maloj galeriji, ukupno 73 rada, od kojih su pojedine izlagane na svetskim izložbama, salonima i bijenalima (Sao Paolo, ), u skladu sa aktivnom politikom jačanja države, samim tim i kulturne delatnosti i umetnosti kao sastavnog društvenog aspekta. Pored poznatih domaćih salona umetnosti, revijalnih izložbi i nagrada koje su uspostavljene, naši umetnici bili su uključeni u aktuelne svetske umetničke tokove. Neki od primera koji se nalaze u okviru postavke su slike izlagane i nagrađivane na Oktobarskom salonu u Beogradu, Memorijalu Nadežde Petrović u Čačku…zatim bijenalu u Sao Paolu, Tokiju i Veneciji, kvadrijenalu u Rimu, Trijanele u Sofiji i nagrađivane.
Ceo XX vek je nestabilan, izložen promenama, a naročito druga polovina, kada su oba svetska rata završena i uspostavljen novi svetski poredak. To je period kada su razbijeni sistemi vrednosti koji počivaju na tradiciji, na uspostavljenim standardima, a stvaraju se vrednosni standardi novonastalih ideologija. Period koji se može nazvati novim humanizmom, bez renesanse ali sa ideološkim ubeđenjima konstrukcije „novog“ čoveka i njegove nove uloge u društvu. Umetnost je odgovarala kroz kontinuitet ili diskontinuitet, nastavljanjem tamo gde se stalo i rešavanje likovnih problema unutar uspostavljenih estetskih standarda, ili odbacivanjem svega postojećeg i konstrukciji novog sa novim angažovanim ulogama umetnika u društvu koji zahteva i nova teorijska tumačenja.
Sam autor antologije i izložbe Nikola Kusovac, muzejski savetnik u penziji, dobitnik je brojnih nagrada za dosadašnji rad i zalaganje u kustuskoj struci. Autorski koncept zaniva na isticanju kontinuiteta domaće srpske tradicije kao izvora odakle teče dalje umetničko usavršavanje i koji umetnici nose u sebi, a odabir umetnika je odgovarao na tu temu. Ubeđen da su odabrani umetnici dostizali visoke standarde u rešavanjima problema slike i da idu u korak sa evropskim savremnicima, da nisu ni ispred ali ni iza njih, ističe značaj u formiranju likovne umetnosti XX veka, ne samo svojim stvaralaštvom već i obrazovnim radom, jer su većina bili ili jesu profesori na Umetničkim Akademijama ili danas Fakultetima.
Kontinuiteti su vidljivi i u kritičkom pristupu, nadovezujući se na ono o čemu su pisali prethodnici i šta su kritikovali. Brojni su primeri u domaćoj istoriji umetnosti koji su unosili potrebu za nacionalnim i domaćim energijama, od nezaobilazne pojave ličnosti Ljubomira Micića i pojma „barbarogenija“, preko likovnih umetnika, književnika do kritičara. Tako je Milan Kašanin pisao povodom kritike Jugoslovenske umetnosti u Londonu 1930. – …“i u umetnosti i u književnosti mi možda suviše uzimamo inostranog zajma. Nebo nad Avalom nije isto kao nebo nad Monmartrom, i drugačiji je zalazak sunca na Kalemegdanu, a drugačiji na Seni, isto kao što Šumadija ne liči na Normandiju. Ko će to otkriti i naslikati?“…I Nadežda Petrović govorila je da umetnost mora da „…nosi u sebi između ostalih zadataka i nacionalne osećaje…“. U uvodnom autorskom tekstu knjige može se pročitati i o drugima.
Druga polovina XX veka je izuzetno dinamična. U atmosferi zdravih diskusija i borbenog entuzijazma ravijala se i svest da je umetnost bitna. Figuracija ili apstrakcija, Ulus ili Samostalni, Decembarska ili Beogradska grupa, da pomenem i Zadarsku grupu, stari ili mladi, autentičan doživljaj ili estetički sistem vremena, geometrija ili Mediala, slikarske tehnike i lepe umetnosti i konceptulna umetnost koja je univerzalna.
Autor postavke i knjige kontinuitete prati kroz autentičnu baštinu pozivajući na modernizaciju starih vrednosti, a ne rušenje istih. Objačnjavajući ovakve pojave Lazar Trifunović je upotebio pojam tradicionalni modernizam, dok Nikola Kusovac koristi savremeni tradicionalizam. Na različitom putu, a u istom značenju, reč je o kontinuitetima. Ovim antologijskim izdanjem knjige i dvema izložbama Nikola Kusovac poziva na značaj autentičnosti i sopstva, a odabir umetnika i radova zasniva na izrazitim pojedincima. Neki su se pronašli u tradicionalnim vrednostim ikone, freske, manastirske plastike, krajputaša, neki figuraciji i intergalnoj slici, zatim geometrjskim, kolorističkim gestualnim, asocijativnim ili naivnim apstrakcijama, a neki u svestranosti. U svakom slučaju zaslužni su predstavnici svog vremena koji su uspostavljali standarde budućim generacijama.
